DADAİZM (KURALSIZLIK)

DADAİZM
1916′da Romen asıllı İtalyan şair Tristan Tzara tarafından ortaya atılan Dadaizm (Kuralsızlık), edebiyat ve sanatta her türlü geleneğe, kurala karşı çıkan; “kuralsızlığı kural edinen” bir akımdır.
I. Dünya Savaşı’nda yüz binlerce insanın ölmesi, insanların derin acılara gömülmesi ve mutsuzluğa sürüklenmesi; akla, mantığa ve ahlâka dayalı biçimde kurulduğunu söyleyen düzenlere karşı güvenin sarsılması, değer yargılarının alt üst olmasına yol açmıştı.
İşte Dadaizm, böyle bir ortamda savaş içinde doğdu; savaştan sonra Fransa’da etkinlik kazandı. Dadaizm, savaşın doğurduğu acılara, yıkımlara karşı bir protesto, bir isyan hareketi olarak kendini ortaya koydu. Dadaizm; bireyi aklın tutsaklığından ve akla dayalı düzenden kurtarmak sanatta her türlü geleneği yıkmak, sözcükleri bilinen anlamları dışında kullanmak, yerleşik dil ve estetik kurallarını kaldırmak akıldışılığı, kuralsızlığı ve sürekli değişmeyi savunmakgibi amaçlar edinmişti. Tristan Tzara’nın, Meydan Larousse’dan rastgele seçtiği bir sözcükten (Dada) adını alan bu akım, 1922′de yerini Sürrealizme (gerçeküstücülüğe) bıraktı. Sürrealizmin kurucusu olan şairlerin çoğu (Breton, Soupault, Aragon, Eluard…) sanat yaşamlarının ilk dönemlerinde Dadaizm içindeydiler.
Dadaizmln kurucusu ve öncüsü olan T. Tzara, bu akımı şöyle tanımlar: “Kağıt parçaları üzerine sözcükler yazın, bunları bir şapkanın İçine atıp karıştırın, sonra teker teker çekip bir kağıdın üzerine sıralayın; işte Dadaizm…”
Dadalzmin önemli Temsilcileri:
Tristan Tzara
Francls Picabia
Türk edebiyatında Dadaizmi tüm özellikleriyle benimsemiş bir sanatçı yoktur.
DADA TÜRKÜSÜ
Bir asansörün türküsü
Yüreğinde dada olan
Çok yoruyordu motorunu
Yüreğinde dada olan
Bir kral taşıyordu asansör
Ağır kırılgan özerk
Kesti iri sağ kolunu
Roma’ya Papa’ya gönderdi
Asansörün işte bu yüzden
Yüreğinde yok artık dada
Çikolata yiyiniz
Yıkayın beyninizi
Dada Dada
(Tristan Tzara, Milliyet Sanat Dergisi, Sayı: 161)